W kontekście procedury ogłoszenia stanu epidemii czy też stanu zagrożenia epidemicznego należy odwołać się do przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 284 i 322). Procedurę ogłoszenia takiego „wyjątkowego” stanu reguluje art. 46 ust. 1 i 2 tej ustawy.
Jeżeli zagrożenie epidemiczne lub epidemia występuje na obszarze województwa lub jego części stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii ogłasza i odwołuje – na wniosek państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego – wojewoda. Ogłoszenie takiego stanu następuje w drodze rozporządzenia i ma zastosowanie jedynie do obszaru województwa lub jego określonej części.
Jeżeli natomiast zagrożenie epidemiczne lub epidemia wystąpią na obszarze więcej niż jednego województwa, stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii ogłasza i odwołuje, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej, na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego.
Na konferencji prasowej Ministra zdrowia Łukasza Szumowskiego w dniu 12 marca 2020 r. zapowiedziane zostało ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce. Na stosowne rozporządzenie w tej materii wciąż czekamy (stan na godzinę 18:00).
Ogłoszenie stanu zagrożenia epidemicznego/epidemii umożliwia władzom państwowym wprowadzenie szczególnych zakazów bądź nakazów wobec obywateli, a także firm, instytucji czy zakładów pracy. Ogłaszając stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii, minister właściwy do spraw zdrowia lub wojewoda mogą nałożyć obowiązek szczepień ochronnych. Co więcej, z art. 46 ust. 4 wynika, że w rozporządzeniach o ogłoszeniu stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego wydawanych przez wojewodę lub ministra zdrowia, można ustanowić:
1) czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się,
2) czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych,
3) czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,
4) zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności,
5) obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich wiąże się z funkcjonowaniem określonych obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych lub innych obiektów,
6) nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi,
7) obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych,
– uwzględniając drogi szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz sytuację epidemiczną na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii.
Jak widać, wachlarz możliwych do zastosowania środków przez wojewodę lub ministra zdrowia jest dosyć szeroki. Z uwagi na wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego (co z całą pewnością nastąpi w ciągu kilku godzin w Polsce) możliwe będzie m.in. ograniczenie przemieszczania się ludności między poszczególnymi częściami kraju (może zdarzyć się tak, że swoboda poruszania się zostanie ograniczona np. do obszaru jednego województwa), zakaz organizowania zgromadzeń ludzi (np. wesel, innych uroczystości w restauracjach), ostatecznie – wprowadzony może zostać nakaz udostępnienia nieruchomości lub środków transportu (co w praktyce może oznaczać, że każdy budynek – nawet prywatny dom! – a także każdy pojazd może zostać niejako przejęty przez władzę i użyty na potrzeby walki z epidemią).
Oczywiście pamiętać należy, że wszystkie środki muszą być stosowane adekwatnie do sytuacji. Obecnie nie ma podstaw by przypuszczać, że do walki z epidemią koronawirusa zaangażowane zostaną prywatne domy i samochody.
Jeżeli chodzi o kwestie formalne związane z ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego/stanu epidemii, to dodać należy także, że rozporządzenie w tym przedmiocie musi zostać niezwłocznie ogłaszone w odpowiednim dzienniku urzędowym, zgodnie z przepisami o ogłaszaniu aktów normatywnych. Rozporządzenie wchodzi w życie już w dniu ogłoszenia.
Dodatkowo zaznaczyć należy, że wojewoda ogłaszając taki stan ma obowiązek poinformowania obywateli o szczególnych obowiązkach ustanowionych wobec nich, a opisanych powyżej, w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie.
