Każda z firm, które popadła w problem finansowe na skutek nagłego kryzysu wywołanego epidemią koronawirusa (np. w skutek nagłego odwołania imprezy masowej, co spowodowało po stronie przedsiębiorcy ogromne straty spowodowane utratą zysków ze sprzedaży biletów lub najmu miejsc wystawczych oraz utrata wpłaconej zaliczki wobec właściciela obiektu, w którym miała odbyć się impreza), powinna znać odpowiedź na pytanie, kiedy przedsiębiorca staje się niewypłacalny.
Zaistnienie stanu niewyplacalności, a przede wszystkim umiejętność jego rozpoznania i odróżnienia od utraty (jedynie) płynności finansowej jest istotne pod kątem analizy kroków, które należy podjąć w możliwie najkrótszym czasie. W momencie powstania niewypłacalności aktywizuje się bowiem przesłanka do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości (najbardziej radykalne rozwiązanie) lub zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego (rozwiązanie mające na celu ochronę przedsiębiorstwa oraz jego perspektywiczny rozwój). Racjonalny, doświadczony i odpowiedzialny przedsiębiorca natychmiast winien w takiej sytuacji zareagować na negatywne zjawiska starając się zneutralizować jego skutki. Przyjęcie przez przedsiębiorcę zapobiegawczej postawy w bardzo wielu przypadkach umożliwi bowiem podjęcie stosownych czynności zaradczych, a w dalszej perspektywie czasowej – uchroni go przed ogłoszeniem upadłości firmy. Nie można również pomijać faktu, iż zapobieżenie niewypłacalności lub zidentyfikowanie momentu jej powstania pozwoli uwolnić przede wszystkim członków zarządu od ewentualnej odpowiedzialności związanej z niezłożeniem bądź nieterminowym złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.
Przechodząc zatem do omówienia najistotniejszej kwesti, tj. wyjaśnienia, czym jest stan niewypłacalności, należy w tym miejscu przywołać definicję wprowadzoną pod rządami obowiązującej ustawy Prawo upadłościowe. Zgodnie z art. 11 ust 1 oraz ust 1a Prawa upadłościowego niewypłacalność, to stan utraty zdolności dłużnika do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonywaniu tych zobowiązań przekracza 3 miesiące. W świetle tego domniemania wystarczy (co do zasady) opóźnienie w wykonaniu wymagalnego zobowiązania pieniężnego, które przekroczy 3 miesiące, aby przedsiębiorca został uznany za niewypłacalnego. Jednakże oczywiście nie jest to domniemanie absolutne – istnieje bowiem możliwość zgłoszenia skutecznego wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego przed upływem rzeczonych 3 miesięcy, co w niektórych przypadkach będzie konieczne dla zabezpieczenia interesu wierzycieli.
W definicji niewypłacalności ustawodawca naprowadza również na tzw. przesłankę bilansową, jako dodatkowe kryterium niewypłacalności przedsiębiorcy. Jednakże przesłanka ta ma znaczenie pomocnicze wobec wyżej wspomnianej „przesłanki płynnościowej”, tj. związanej z opóźnieniem w wykonywaniu zobowiązań. Aktualne brzmienie przesłanki bilansowej stanowi, iż dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez dwadzieścia cztery miesiące (art. 11 ust 2 Prawa upadłościowego).
Podstawą do stwierdzenia niewypłacalności jest w myśl powyższego nieprzerwane utrzymywanie się przez 24 miesiące przewagi zobowiązań nad aktywami, przy czym (co ważne) choćby przejściowe uzyskanie przewagi aktywów nad pasywami powoduje obliczanie tego okresu od początku. Należy także zaznaczyć, że aby ułatwić wierzycielom wykazanie zaistnienia omawianej przesłanki, wprowadzono kolejne domniemanie, zgodnie z którym uważa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli jego zobowiązania wykazane w bilansie, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Warto również doprecyzować czym różni się stan utraty płynności finansowej od stanu niewypłacalności.
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z sytuacją w której przedsiębiorca utracił zdolność do spłaty swoich bieżących zobowiązań, natomiast ma ona charakter jedynie przejściowy i odwracalny. Zazwyczaj jest ona wynikiem zbyt małej sprzedaży w danym miesiącu, albo z braku lub opóźnień zapłat za wykonane usługi lub sprzedane produkty przez kontrahentów.
Z kolei z niewypłacalnością mamy do czynienia w momencie, gdy przedsiębiorca nie posiada zdolności do spłaty swoich długów i nie ma realnych szans na odwrócenie tego stanu rzeczy. Innymi słowy, długi danej firmy są większe aniżeli cały jej majątek, także w sytuacji, gdy sprzedaż wszystkich aktywów trwałych i spieniężenie wszystkich aktywów bieżących nie wystarczy na spłatę zobowiązań przez daną firmę.
